تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۶ - ۱۲:۵۰
کد خبر : 62369

اقتصاد مقاومتی؛ نهالی که امام (ره) کاشتند

اقتصاد مقاومتی؛ نهالی که امام (ره) کاشتند

بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که از سال ۱۳۴۲ سکان هدایت انقلاب را در دست گرفت و در سال ۱۳۵۷ همپای مردم، رویش این نونهال را به نظاره نشست، منظومه ای از اندیشه ها را در زمینه های مختلف بویژه اقتصاد برای ادامه راه ارایه کرد که ریشه های «اقتصاد مقاومتی» را دربرمی گیرد.

به گزارش پیک هشترود به نقل از  ایرنا، بحث اقتصاد مقاومتی از شهریور ۱۳۸۹ با سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به ادبیات سیاسی و اقتصادی کشور وارد شد.
آن زمان آیت الله خامنه ای در دیدار با کارآفرینان گفتند: دشمنان ملت تلاش می کنند مردم را با فشارهای اقتصادی به ستوه بیاورند تا مردم این فشارها را ناشی از عملکرد دولت بدانند و رابطه دولت و ملت قطع شود اما آنها، همچون ۳۰ سال گذشته این ملت را نشناخته اند و در محاسباتشان، کاملا اشتباه کرده اند.
ایشان، با اشاره به تحریم ها و فشار اقتصادی نظام سلطه افزودند: برای مقابله با این فشارها باید «اقتصاد مقاومتی واقعی» به وجود آوریم که معنای واقعی کارآفرینی نیز همین است.
سال ۱۳۹۲، سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد و پس از آن، سال ۱۳۹۵ «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» نام گرفت و امسال نیز (۱۳۹۶) «اقتصاد مقاومتی؛ تولید- اشتغال».
نگاهی به جزییات سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب نشان می دهد در چارچوب یک منظومه اقتصادی، مواردی مانند خودکفایی، اصلاح الگوی مصرف، اشتغالزایی، توجه به تولید ملی و دانش بنیان، رشد بهره وری و ارزش افزوده، مدیریت واردات و صادرات، شفاف سازی فرایندهای اقتصادی، جلب مشارکت عمومی و فرهنگ سازی رسانه ای گرد هم آمده اند.
این مفاهیم از سوی دیگر، ستون های مشترک در سیاست های کلی اصلاح الگوی مصرف (۱۳۸۹)، سیاست‌های کلی اشتغال (۱۳۹۰)، سیاست های کلی تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی (۱۳۹۱) و سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی (۱۳۹۲) با هدف قطع وابستگی به بیگانگان را تشکیل می دهد.
به عبارت دیگر مدیریت سیاست های تولید، مصرف و اشتغال پایه های اصلی در دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی به شمار می رود تا «اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درونزا و برونگرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد» (متن سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی).

** نظام اقتصادی اسلام در اندیشه های امام خمینی (ره)
سیاست های اقتصاد مقاومتی که ریشه در نظام اقتصادی اسلام دارد، در اندیشه های امام خمینی (ره) نیز نمودی روشن دارد.
ایشان تاکید داشتند «مکتب اسلام یک مکتب مادی نیست،‌ یک مکتب مادی- معنوی است. مادیت را در پناه معنویت، اسلام قبول دارد» (صحیفه نور، ج۷، ص۵۳۱).
ایشان درباره اهمیت خودکفایی که یکی از پایه های اقتصاد مقاومتی است، تاکید داشتند: شما می دانید که اگر یک مملکت در اقتصاد، خصوصا این رشته اقتصاد که نان مردم است؛ در این، احتیاج به خارج پیدا بکند و یک احتیاج مبرمی که نتواند خودش را اداره کند خودش را و باید دیگران او را اداره کنند. این وابستگی اقتصادی آن هم در این رشته، موجب این می شود که ملت ایران، مملکت ایران، تسلیم بشود به دیگران (صحیفه نور، ج۱۱، صص۴۱۳-۴۱۴).
«این محاصره اقتصادی را که خیلی از آن می ترسند، من یک هدیه ای می دانم برای کشور خودمان؛ برای اینکه محاصره اقتصادی معنایش این است که مایحتاج ما را به ما نمی دهند، وقتی که مایحتاج را به ما ندادند خودمان می رویم دنبالش. مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی دهند، ما خودمان باید تهیه کنیم» (صحیفه نور، ج۱۴، ص۱۱۵ و ۱۱۶).
در کلام امام (ره) درباره خودکفایی و البته جایگاه قناعت در سبک زندگی اسلامی- ایرانی می خوانیم: ما تا بنای این را نگذاریم که خودمان هم یک آدمی هستیم برای خودمان می‏توانیم کار کنیم. ما به آن نان جوی که خودمان درست کنیم تا بنا بر این نگذاریم که همان نان جو را می‏ خوریم و از خارج نمی‏ خواهیم، نمی ‏توانیم درست کنیم کار خودمان را. تا بنا (را) بر این نگذاریم که همان منسوجاتی که خودمان درست می‏کنیم کافی ‏مان هست، منسوجات ما ترقی نمی ‏کند و ما باز تابع غیر باید بشویم و دستمان پیش غیر دراز بشود (صحیفه نور، ج۱۱، ص۲۲۲).
«چقدر برای یک مملکت عیب است و سرشکستگی که دستش را دراز کند طرف آمریکا که گندم بده، کشکول گدائیش را باز کند پیش دشمنش و از او بخواهد که رزقش را بدهد. چقدر برای ما سرشکستگی دارد، تا این ملت بنایش را بر این نگذارد که کشاورزیش را تقویت کند و بسازد به آنکه خودش به دست می آورد، نمی توانیم استقلال پیدا کنیم» (صحیفه نور، ج۱۱، ص۲۲۲).
امام خمینی (ره) درباره نقش تولید اعتقاد داشتند: لازمه‏ استقلال و عدم وابستگی تولید، به اندازه‏ نیازها و خودکفایی در کالاهای استراتژیک است (صحیفه نور، ج۱۷، ص۳۳)
به گفته ایشان، «مهمترین عامل در کسب خودکفایی و بازسازی توسعه مراکز علمی و تحقیقات و تمرکز و هدایت امکانات و تشویق کامل و همه جانبه مخترعین و مکتشفین و نیروهای متعهد و متخصصی است که شهامت مبارزه با جهل را دارند و از لاک نگرش انحصاری علم به غرب و شرق به در آمده و نشان داده‏ اند که می ‏توانند کشور را روی پای خود نگه دارند» (صحیفه نور، ج۲۱، ص۱۵۸).
گفته ایشان که «من دست و بازوی همه کسانی که بی ادعا و مخلصانه در صدد استقلال و خودکفایی کشورند را می بوسم» در تاریخ ثبت شده است (صحیفه نور، ج۲۱، ص۲۳۳).
یکی از مفاهیم بنیادین اقتصاد مقاومتی که در گفتمان امام خمینی (ره) نیز بارها انعکاس یافته توزیع عادلانه ثروت و مهار سوداگری و فساد است: اسلام تعدیل می خواهد. نه جلو سرمایه را می گیرد و نه می گذارد سرمایه آن طور بشود که یکی صدها میلیارد دلار داشته باشد و برای سگش هم اتومبیل داشته باشد و شوفر داشته باشد و امثال ذالک؛ و اینکه یکی شب برود پیش بچه هایش نان نداشته باشد نمی شود؛ این عملی نیست. نه اسلام با این موافق است نه هیچ انسانی با این موافق است (صحیفه نور، ج۸، ص۴۷۰).
ایشان معتقد بودند: اسلام نه با سرمایه داری ظالمانه و بی حساب و محروم کننده توده های تحت ستم و مظلوم موافق است، بلکه آن را به طور جدی در کتاب و سنت محکوم می کند و مخالف عدالت اجتماعی می داند (صحیفه نور، ج۲۱، ص۴۴۴).
«مالکیت هم مشروع و مشروط محترم است؛ لکن معنا این نیست که هر کس هر کاری می خواهد بکند و مالکیت از هر جا می خواهد پیدا بشود. مشروع بودن معنایش این است که روی موازین شرعی باشد؛ ربا در کار نباشد، مال مردم استثمار بی جهت نباشد» (صحیفه نور، ج۱۰، ص۴۷۶).

** وظیفه اقتصادی دولت از نگاه امام
امام خمینی (ره) در کنار همه ویژگی هایی که برای نظام اقتصاد اسلامی مطرح کردند، خود نیز یک الگوی عملی بودند که مهمترین آنها، ساده زیستی ایشان بود. امام تا آخرین روز زندگی حاضر نشد خانه‌ای بزرگ برای خود فراهم کند یا حتی حسینیه‌ای که محل دیدارهای او بود، گچکاری و رنگ آمیزی شود.
ایشان در دیدار نمایندگان مجلس خبرگان رهبری خطاب به «روحانیت و دست‌اندرکاران کشور» گفتند: اگر خدای نخواسته، مردم ببینند که آقایان وضع خودشان را تغییر داده‌اند عمارت درست کرده‌اند و رفت وآمدهایشان مناسب شأن روحانیت نیست…. از دست دادن آن همان و از بین رفتن اسلام و جمهوری اسلامی همان… آن چیزی که مردم به آن توجه دارند و موافق مذاق عامه است این‌که زندگی شما ساده باشد، همان طوری که سران اسلام و پیغمبر اسلام و امیرالمومنین و ائمه ما زندگی‌شان ساده و عادی بود، بلکه پایین‌تر از عادی (صحیفه نور، ج۱۹، ص۱۸۸).
ایشان جایگاه ویژه ای را نیز برای نظارت دولت بر اقتصاد قائل بودند و تاکید داشتند: دولت باید نظارت بکند. مثلا در کالاهایی که می‏خواهند از خارج بیاورند مردم را آزاد بگذارند، آن قدری را که می‏توانند؛ هم خود دولت بیاورد، هم مردم. لکن دولت نظارت کند در اینکه یک کالاهایی که برخلاف مصلحت جمهوری اسلامی است، برخلاف شرع است، آنها را نیاورند. این نظارت است. همچو نیست که آزادشان کنید که فردا بازارها پر بشود از آن لوکس ها و از آن بساطی که در سابق بود (صحیفه نور، ج۱۹، ص۳۵).
بنیانگذار جمهوری اسلامی درباره مشارکت دادن مردم در امور اقتصادی نیز معتقد بودند: راجع به تجارت، راجع به صنعت، راجع به اینها اگر مردم را شریک خودتان نکنید، موفق نخواهید شد… بدون شرکت، مثل این است که ما بخواهیم کشاورزی را ما، خود دولت بکند، خوب! دولت که نمی‏تواند کشاورزی بکند. کشاورزی را دولت باید تایید بکند تا کشاورزها کشاورزی کنند. تجارت هم همین جور است. صنعت هم همین جور است.
صنایعی که مردم ازشان نمی‏آید، البته باید دولت بکند. کارهایی را که مردم نمی‏توانند انجام بدهند، دولت باید انجام بدهد. کارهایی که هم دولت می‏تواند انجام بدهد و هم مردم می‏توانند انجام بدهند، مردم را آزاد بگذارید که آنها بکنند، خودتان هم بکنید، جلو مردم را نگیرید. فقط یک نظارتی بکنید که مبادا انحراف پیدا بشود، مبادا یک وقتی کالاهایی بیاورند که مخالف با اسلام است، مخالف با صلاح جمهوری اسلامی است. این یک مساله‏ای است که بسیار مهم است (صحیفه نور، ج۱۹، ص۳۵).

** فرجام سخن
اقتصاد از منظر امام خمینی (ره) ابزاری به شمار می رود که در خدمت سعادت همه جانبه و کمال بشری است و در چارچوب اسلام ناب محمدی (ص) می گنجد؛ دینی که دنیا و آخرت را همنشین یکدیگر می داند و جدایی ناپذیر؛‌ از این رو، دستورهای اسلام برای قرب هرچه بیشتر به خداوند و بندگی، از بطن جامعه عبور می کند و به شکل گیری، توسعه و حفظ بسترهای دنیوی به طور هماهنگ با امور اخروی تاکید دارد.
این نگاه که در همخوانی با آموزه های ناب نبوی و علوی قرار دارد، پس از رحلت امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۸ با هدایت آیت الله خامنه ای ادامه یافته است تا با وجود گذشت ۲۸ سال از فقدان بنیانگذار جمهوری اسلامی، آرمان ها و اندیشه های انقلاب اسلامی از طوفان زمان گزندی نبیند و در وادی غفلت نیفتد؛ چه اینکه به گفته ادیب معاصر-مختار مسعود- «در میان عاشق و معشوق، مفروق نیست».
از این رو، جای عجب نیست که سیاست های اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب با توجه به خودکفایی، استقلال از بیگانه، نگاه به درون، توجه به فرودستان و شکاف های جامعه، عدالت توزیعی و…، از همان ریشه ای برآمده باشد که امام خمینی (ره) سال ها آن را آبیاری کردند تا این شعر مولانادرباره شاگرد مکتب امام خمینی (ره) صدق کند: «که آن خورشید بَرگَردون، ز عشق او همی سوزد».

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.